For English on smartphones: scroll through the text, English sections follow after pictures.
13 Mei 1943 – Eemnes ontsnapt aan een ramp
Zij die de oorlog bewust hebben meegemaakt, zullen het geluid van de motoren van overvliegende zware bommenwerpers nooit meer vergeten. Lange tijd was het voor de Nederlanders in bezet gebied het enige teken dat er wat tegen de bezetter gedaan werd. Dat één van die bommenwerpers ooit een wezenlijke bedreiging zou kunnen vormen voor Eemnes werd bewust naar de achtergrond verdrongen. Toch gebeurde dat bijna één keer.
Op woensdag 12 mei 1943 stond op de vliegvelden van de Royal Air Force (RAF) in Engeland een groot aantal twee- en viermotorige bommenwerpers gereed voor een nachtelijke bombardementsvlucht naar de Duitse industriestad Duisburg. Ook nr. 83 Squadron was voor die nacht ingedeeld bij die aanval. Als vliegtuigen van een ‘Pathfinder-squadron’ hadden zij de taak het doel te markeren voor de na hen komende bomenwerpers. Zij moesten hun markeerfakkels afwerpen op de rode fakkels waarmee negen Mosquito-vliegtuigen het doel kort daarvoor hadden gemarkeerd.
Avro Lancaster bommenwerper / bomber (aangepaste foto / modified photograph; origineel / orginal RAF Battle of Britain Memorial Flight).
Lancasters van 83 squadron klaar voor vertrek.
Lancaster of 83 squadron ready for take-off.
May 13, 1943 – Eemnes escapes from a catastrophe
Those who are aware of having lived through the war, will never forget the roaring of the engines of heavy bombers flying across tot Germany. For the Dutch people in occupied territory this was, for a long time, the only sign that something was undertaken against the enemy. The fact that one of these bombers would mean a serious threat to Eemnes one day was pushed into the background. Yet it nearly happened one day.
Wednesday evening the 12th of May 1943, a large number of two- and four-engined bombers were prepared for night operations to the German industrial city of Duisburg. No. 83 Squadron was called for operations too that night. As aircraft of a ‘Pathfinder-squadron’ they had to mark the target for the bombers of the main force. They had to drop back-up flares on the red markers dropped a few minutes earlier by nine Mosquito’s to mark the target.
Lancaster W4955
Eén van de Lancasters van dit squadron werd gevlogen door de bemanning van Kapitein Leslie A. Rickinson DFC [onderscheiden met het Distinguished Flying Cross]. Kapitein Rickinson. een jonge maar al zeer ervaren vlieger, was sinds kort bij dit squadron. Hij had een zeer ervaren bemanning gekregen, die al geruime tijd met elkaar gevlogen had onder bevel van Majoor J.K.M. Cooke DFC. De laatstgenoemde was kort daarvoor bevorderd tot overste en overgeplaatst. Inmiddels had Kapt. Rickinson al vier operationele vluchten met deze bemanning gemaakt.
Kort na middernacht steeg de Lancaster op, met in het bommenruim en zware bom van 4000 pond, vier bommen van elk 1000 pond en twee van 500 pond. Een serie doelmarkeerders maakte de lading compleet.
Bommenruim volgepakt – Bomb bay fully packed
(Imperial War Museums)
Lancaster W4955
One of the Lancaster bombers of this squadron was flown by the crew of Flight Lieutenant Leslie A. Rickinson DFC [Distinguished Flying Cross]. F/Lt Rickinson, a young but very experienced pilot, had been transferred to the squadron recently. He got an experienced crew, which had been on operations for a long time under command of Squadron Leader J.K.M. Cooke DFC. The latter had recently been promoted to Wing Commander and was transferred. Meanwhile F/Lt Rickinson had already made four operations with this crew.
Just after midnight the Lancaster took off, with in its bomb bay a heavy bomb of 4000 lb. called ‘Cookie’, four 1000 lb. bombs and two 500 lb. bombs. A number of green target indicators completed the bombload.
Een hemel vol vuur – Getuigen en een reconstructie
Die nacht, ongeveer om twintig over twee, zagen verschillende inwoners van Eemnes een brandend vliegtuig op zich afkomen uit de richting van de polder. Eerder had al iemand het in Blaricum over zien komen richting het oosten. In brand geschoten ergens boven Het Gooi en onbestuurbaar vloog het boven de gemeente Eemnes in een boog terug naar het westen.
Getuigen in Blaricum en Eemnes hebben het hevige vuurgevecht in de lucht ten noorden van de Laarderweg gehoord en gezien. Mevrouw Carolina van Essen-Mol zag het als kleuter door het dakraam van hun huis Laarderweg 88 en dacht dat het ‘kerstboompjes’ waren. Een nachtjager schoot de linkervleugel in brand. Boer Makker (Wakkerendijk 42) zag het toestel vanuit de polder recht op zijn boerderij afkomen en hij verstopte zich achter zijn hooiberg, vrezend voor het leven van zijn familie en zichzelf. Jan Elzinga, wakker geworden in zijn slaapkamer op Molenweg 8, zag door het venster aan de oostkant het brandende toestel achter de toren van de Grote Kerk vandaan en recht op zich afkomen. Hij dook onder de dekens en wachtte verlamd van schrik af wat komen ging.
Onderwijl verloor het toestel onderdelen en brandstof die door de zuidenwind naar het noorden afdreven. Hier en daar veroorzaakten ze kleine brandjes langs de Laarderweg, maar die werden snel geblust. Ergens ter hoogte van de Molenweg is de brandende linkervleugel deels afgebroken waardoor het toestel is gaan tollen en afgezwaaid naar het zuiden. De familie Dop op Laarderweg 91 hoorde een vreselijk geraas over hun huis komen terwijl buiten alles in een rode gloed was verlicht door het brandende toestel. Kort daarop volgde een daverende explosie toen het toestel met alle bommen nog aan boord de grond raakte en in een akker van Makker en ontplofte. Ruiten gingen aan diggelen en dakpannen vlogen van de daken. De crashlocatie ligt in de bocht van de tegenwoordige oprit naar Huizen.
Zes van de zeven bemanningsleden verloren hun leven, terwijl de navigator Horace D.M. Ransome eruit werd geslingerd en zwaar gewond overleefde. Kapitein Leslie A. Rickinson DFC, David B. Bourns, Thomas R. Cairns, William L. Gibbs, Stanley A. Hathaway en Horace Plant liggen begraven op de Algemene Begraafplaats “De Rusthof” in Leusden.
Duitse nachtjager heeft Britse bommenwerper geraakt
German night fighter hit a British bomber
(Howard Bourne, 1993, schilderij / painting).
De krater van 15 meter diameter kort na 13 mei.
The 15 meters diameter crater shortly after May 13.
Een van de zes graven, die van Horce Plant.
One of the six graves, the one of Horace Plant.
(Jaap van der Woude.)
A sky full of fire – Witnesses and a reconstruction
That night, at about twenty minutes past two, several people in Eemnes saw a burning aircraft coming towards them out of the direction of the polder. Earlier someone in Blaricum had seen it pass over in the eastward direction. Shot on fire somewhere over Het Gooi and incapable to manoeuvre, it flew over the territory of Eemnes in a wide circle back westward.
Witnesses in Blaricum and Eemnes heard and saw the heavy fire fight in the air north of the Laarderweg. Mrs Carolina van Essen-Mol saw it as a toddler through the skylight of their house Laarderweg 88 and thought they were ‘Christmas trees’. A night fighter shot the left wing on fire. Farmer Makker (Wakkerendijk 42) saw the aircraft coming from the polder straight towards his farm and he hid behind his haystack, fearing for the lives of his family and himself. Jan Elzinga, who woke up in his bedroom at Molenweg 8, saw through the window on the east side the burning plane coming from behind the tower of the Grote Kerk and coming straight towards him. He dived under the covers and waited paralyzed with fear for what was to come.
In the meantime, the aircraft lost parts and fuel, which drifted northwards due to the southerly wind. Here and there they caused small fires along the Laarderweg, but these were quickly extinguished. Somewhere near the Molenweg, the burning left wing was partly broken off, causing the aircraft to spin and swerve to the south. The Dop family at Laarderweg 91 heard a terrible noise coming from their house while everything outside was illuminated in a red glow by the burning appliance. Shortly afterwards, a thunderous explosion followed when the plane, with all the bombs still on board, hit the ground in a Makker field and exploded. Windows shattered and tiles flew off the roofs. The crash site is in the nowadays bend of the driveway to Huizen.
Six of the seven crew members lost their lives, while the navigator Horace D.M. Ransome was thrown out and survived badly injured. Captain Leslie A. Rickinson DFC, David B. Bourns, Thomas R. Cairns, William L. Gibbs, Stanley A. Hathaway and Horace Plant are buried at the General Cemetery “De Rusthof” in Leusden.
Ransomes verslag
Op weg naar de Nederlandse kust werden we achterna gezeten door een Duitse nachtjager. We gingen in een cirkel vliegen om hem af te schudden. Ze kunnen je niet volgen in het donker als je in een cirkel vliegt. Op het moment dat we weer rustig verder vlogen werden we gevangen in de straal van een zoeklicht. Het vliegtuig werd aan de onderkant geraakt door de splinters van een ontploffende granaat waardoor het vlam vatte. Ik vroeg aan de piloot of hij een nieuwe koers wilde hebben, maar hij zei dat het toestel onbestuurbaar was geworden.
De staartschutter meldde dat we aangevallen werden door vier jagers en zijn machinegeweren vuurden onafgebroken. Opeens juichte hij triomfantelijk dat hij er een te pakken had gekregen en dat er nu nog drie over waren. Toen werden we getroffen door een kogelregen in de linkervleugel, die onmiddellijk in brand vloog. Het toestel raakte in een gierende duikvlucht. Tevergeefs probeerden we het ontsnappingsluik voorin het toestel te openen.
Ik keerde terug naar de piloot en maakte hem duidelijk (onze boardradio was uit) en vroeg me zijn parachute te pakken. Ik deed dat en maakte het vast aan zijn borstharnas. Hij ging op zijn stoel staan en probeerde het inspectieluik boven zijn hoofd te openen toen het vliegtuig explodeerde. Ik kreeg een klap tegen mijn hoofd. Alles werd zwart en ik werd ongeveer een uur later op de grond wakker. Het bleek dat ik mijn rug gebroken had en ik kon mij niet bewegen. Het enige dat ik kon doen was mijn parachute over me heen trekken om me tegen de kou te beschermen. Ik bloedde hevig uit een hoofdwond en met de gedachte dat het absoluut niet nodig was aan bloedverlies te sterven, riep ik verschillende keren om hulp, doch tevergeefs.
Ongeveer vier uur later, toen het begon te schemeren, hoorde ik het rammelen van melkbussen in de verte en riep opnieuw; geen antwoord. Korte tijd later hoorde ik vrouwenstemmen (geen engelen) en ik zorgde er eindelijk v oor dat ik gehoord werd door hard te roepen: ‘Help! Royal Air Force!’ Er verschenen drie Duitse Luftwaffe soldaten, in gezelschap van inwoners van het dorp die mij hun medeleven betuigden. De Feldwebel [sergeant] vuurde drie schoten af, als teken voor andere zoekploegen, dat ik gevonden was. Ze legden me op een ladder en brachten me naar een kleine vrachtwagen. Ik werd naar een nabijgelegen ziekenhuis gebracht van waaruit ik later naar Amersfoort vervoerd werd.’
Tot zover het verlag van kapitein Ransome. Hij werd gevonden op een veld juist ten noorden van de Laarderweg, waar nu de Veldweg ligt, ongeveer ter hoogte van en achter wat nu het appartementengebouw De Garage is. Hij heeft twee maanden in een ziekenhuis in Amersfoort gelegen voor hij overgebracht werd naar het krijgsgevangenenkamp Stalag Luft III bij Sagan [nu Żagań, Polen]. Hij speelde een grote rol bij De Grote Ontsnapping die mislukte. Hij kon niet mee vanwege zijn rug. Een geluk bij een ongeluk, want 48 betrapte vliegers werden vermoord door de Gestapo. Na de bevrijding keerde Ransome terug naar Australië, waar hij in 2005 overleed na een werkzaam leven als accountant.
Fl. Lt. Horace D.M. Ransome.
Reconstructie laatste deel van de vlucht over de kom van Eemnes op basis van gegevens Jaap van der Woude.
Reconstruction of last part of the flight over the center of Eemnes based upon Jaap van der Woude’s data.
(Everard Bakker & Jaap Groeneveld.)
Model van Stalag Luft III – Model of Stalag Luft III (archidiecezja.lodz.pl; commons.wikimedia.org).
Ransome’s account
We were follow on to the Dutch coast by a German night fighter and did an orbit to fox him. They can’t follow you in a circle. We then settled down to fly but where caught in searchlight-cone. Then we were hit in the middle/under by a burst of gunfire which set us alight. I asked the pilot if he wanted a new course, but he said the aircraft was uncontrollable.
The rear-gunner reported four more fighters coming in and his turret guns made a crackling stream of noise. He then shouted gleefully that he’d got one and only three to go. Then a burst of fire hit our port wing which burst into flame. The aircraft went into a screaming dive. We tried to operate the forward escape hatch, but we were not able to open it. I turned back to the pilot and indicated (our intercom was now out) that it was useless and he asked me to get his parachute which I did and fastened it on his chest clips. He then stood on his seat and was trying to open the inspection hatch above when the aircraft blew up.
I received a hit on the head, everything went black, and I woke up on the ground about an hour later. My back appeared to be broken and I could not move, except to drag my parachute forward to cover me against the cold. I was bleeding copiously from my head, thinking it wasn’t quite necessary to die from loss of blood, I called several times for help, but in vain.
About four hours later, just at dawn light, I heard some milk cans clanking in the distance and called out again; no answer. A short time later I heard female voices (no angels) and made myself heard at last, saying: ‘Help! Royal Air Force!’ Then a search party of three German Luftwaffe troops arrived with the local Dutch Villagers who made noises of sympathy. The Feldwebel fired three shots as a signal to other search parties that I’d been found. They then took me away on a ladder to a van. The van took me to a small nearby hospital from where I was transported to Amersfoort.’
So far the account of f/Lt. Ransome. He was found in a field just north of the Laarderweg, where the Veldweg is now located, approximately at the height of and behind what is now the De Garage apartment building. He spent two months in a hospital in Amersfoort before being transferred to the Stalag Luft III at Sagan [now Żagań, Poland] (1). He played a major role in The Great Escape which failed. He couldn’t come because of his back. A blessing in disguise, because 48 caught Allied Airmen were murdered by the Gestapo. After the liberation, Ransome returned to Australia, where he worked as an accountant before passing in 2005.
Note (1): Ransome wrote ‘near Leipzig’
Levende herinnering
De herinnering aan de omgekomen bemanning wordt levend gehouden op het schild met namen bij het Vrijheidsmonument. Voorts staat een herinneringsbord niet ver van de crash-locatie nabij de basisscholen De Zuidwend en De Mariaschool. Deze scholen hebben dit herinneringsbord geadopteerd.
Bronnen:
- Jaap van der Woude, Vrijheidsmonument Eemnes, Eemnes 1987,tweetalig boek.
- Historische Kring Eemnes, Documentatieverzameling van Jaap van der Woude.
Tekst grotendeels overgenomen uit het boek Vrijheidsmonument Eemnes, behalve ‘Een hemel vol vuur – Getuigen en een reconstructie’.
Living memory
The memory of the deceased crew is kept alive on the name shield at the Freedom Monument. Furthermore, a memorial panel is located not far from the crash site near the De Zuidwend and De Mariaschool primary schools. These schools have adopted this memorial panel.
Sources:
- Jaap van der Woude, Vrijheidsmonument Eemnes, Eemnes 1987, bi-lingual book.
- Historische Kring Eemnes, Jaap van der Woude’s collection of documentation.
Text largely copied from the book Vrijheidsmonument Eemnes, except for ‘A sky full of fire – Witnesses and a reconstruction’.