De Historische Kring vertelt … 2013
Klik op een van de onderstaande titels om direct naar het onderwerp te gaan.
Meentweg februari 1963 (coll. HKE).
De barre winter van 1963 in Eemnes
Het is al weer 50 jaar geleden dat Eemnes overvallen werd door een aantal sneeuwstormen van ongekende hevigheid die het dorp afsloten van de buitenwereld. Dat vond de Historische Kring Eemnes een mooie gelegenheid om eens oude herinneringen op te halen met verzamelde foto’s en verhalen.
Een overvloedige hoeveelheid water bracht veel ijs in de polder. Daarna kwam er sneeuw. Op 18 en 19 januari – tijdens de roemruchte Elfstedentocht van Reinier Paping – blies een sterke oostenwind alle sneeuw uit de polder naar de Wakkerendijk en Meentweg, waar deze zich in de luwte onder de omhooggestuwde luchtstroom op de dijk tegen de heggen verzamelde. Op sommige plaatsen wel 2 meter hoog.
De bewoners konden hun huizen en boerderijen niet meer verlaten. De melk kon niet meer worden afgevoerd. De burgemeester riep de hulp in van de luchtmacht te Soesterberg, die met een sneeuwblazer kwam om de Wakkerendijk berijdbaar te maken. Het leger assisteerde vanuit Bussum met sleden om de bewoners aan de Meentweg van het nodige te voorzien en melkbussen naar de Laarderweg te brengen en om de Meentweg te helpen uitgraven.
De gebeurtenissen van die winter hebben grote indruk gemaakt. Veel beeldmateriaal en herinneringen zijn verzameld voor het samenstellen van een expositie, die is getoond in de Oudheidkamer vanaf medio november 2013 tot in het voorjaar van 2014.
(Eerder verschenen als aankondiging van de tentoonstelling in De Rotonde 2013, nr. 23; aangepast.)
Werk aan de heul onder de dijk bij Wakkerendijk 36 (coll. HKE).
Werk aan de Wakkerendijk
Bijgaande foto kreeg de HKE samen met wat andere zaken van een kleinzoon van Teunis Roodhart (1872-1959), die opzichter was bij het Waterschap Eemnes van 1906 tot 1943. Daarna nam zijn zoon Gerrit Roodhart (1905-1968) die functie over tot zijn overlijden.
Op deze foto zien we een aantal mensen bezig met een gat in de zeewerende dijk. Gelukkig kunnen we aan de daken die nog net boven de kruin van de zeedijk, die op het huidige fietspad lag, de plaats herkennen. In het midden is de top van de gevel te herkennen van het huisje Wakkerendijk 36 en rechts daarvan de in 1959 afgebroken boerderij van Jan Rigter. Op die plek werd toen de Rabobank gebouwd, nu een makelaarskantoor. Daarnaast zijn de schoorstenen te zien van het oude gemeentehuis, tegenwoordig bekend als ’t Oude Raadhuys.
Wat deden die mannen daar? Op deze plaats ligt al vanouds een duiker of heul onder de dijk om het water van de hoger gelegen ‘driest’ aan de westzijde van de dijk af te laten lopen. Om bij overstroming van de polder te voorkomen dat het water door de heul naar de “driest” liep, zit er een terugslagklep in. Ook nu nog zit er een duiker, die het water afvoert naar de vaart. Het gaat op de foto vermoedelijk om reparatie van de duiker.
Bij verwaarloosd onderhoud, verzakking of verrotting van hout, dat in een ver verleden wel werd gebruikt om de wanden van te maken, kon dit desastreuze gevolgen hebben. In 1702 is bij een zware storm op deze plaats de dijk doorgebroken, waarbij achter de dijk een diepe kolk (waai) ontstond. Vermoedelijk heeft hier toen de heul het begeven en is de dijk van onderen uit weggespoeld.
(Eerder verschenen in De Rotonde 2013, nr. 19; marginaal aangepast.)
De herberg en de naamgevende lindeboom juist voor de afbraak in 1937 (coll. HKE)
De Lindeboom
Tegenwoordig is “De Lindeboom” de naam van de voormalige burgemeesterswoning van Eemnes op Wakkerendijk 7. Daar zit een stuk historie achter. Deze woning is gebouwd in 1937-1938 toen Eemnes voor het eerst een burgemeester kreeg, die niet in Baarn zou wonen. Zij woonden tot dan altijd in Baarn en soms werd de burgemeestersfunctie gedeeld met die van Baarn.
Het gemeentebestuur had het oog laten vallen op de inmiddels vervallen herberg ‘De Lindeboom’, die zijn naam ontleende aan een werkelijk kolossale linde voor het pand. Deze herberg diende eerst als rechthuis van Eemnes-Buiten en na de samenvoeging van de Binnendijk en Buitendijk in 1811 als gemeentehuis tot 1907. In de 19e eeuw zwaaide de familie Perier er de scepter, na hen de familie Ruizendaal. De opkamer diende als secretarie, raadskamer en vergaderkamer van het waterschap Eemnes. De linde hield het uit tot 22 februari 1949.
(Eerder verschenen in De Rotonde 2013, nr. 14, gecorrigeerd)
Allegorische optocht op 31 augustus 1938 ter gelegenheid van het 40-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina (coll. Henk van Hees).
Jan Kuijer trekt in de kinderoptocht van de Feestweek in september 195 de kar Wim van Hamersveld erop (coll. mw. A. Majoor-van Hamersveld).
2013: 100 Jaar feest in Eemnes
Met enig tromgeroffel op een overgebleven trommel van het opgeheven muziekkorps “Eemnes” werd op zaterdag 11 mei in de Oudheidkamer de tentoonstelling ‘100 Jaar feest in Eemnes’ geopend. Deze werd in samenwerking met het Feestcomité ingericht. De keuze voor die honderd jaar is vooral gebaseerd op de oudste foto’s van een feest in Eemnes, het Onafhankelijkheidsfeest in 1913. Sinds dat jaar blijken Jan Hagen en Bertus Groen als vaste leden in feestcommissies deel te nemen en later in het Oranje-Comité in 1938 hun zilveren jubileum te vieren, zodat er sprake is van een 100-jarige continuïteit van feestcommissies.
Eemnes had echter al veel eerder ook feesten. Allereerst was er uit onheuglijke tijden in oktober een (kleine) boerenkermis, waarbij de knechten en meiden hun jaargeld ontvingen; de katholieken vóór de kermis, de hervormden erna. In 1898 was er ter gelegenheid van de inhuldiging van koningin Wilhelmina een feestcommissie die een feest organiseerde, waarover verder niets bekend is. Ook waren er al sinds omstreeks 1885 kinderfeesten op de scholen op Koninginnedagen. Na de geboorte van Juliana zou er in mei 1909 een volksfeest zijn gevierd.
De kermis raakte in verval in de jaren twintig. Voor de kermis in de plaats kwamen de niet jaarlijkse Volksfeesten in begin september. De nieuw aangetreden burgemeester Van Ogtrop verschoof in 1936 de Volksfeesten naar de oude Koninginnedag op 31 augustus. Koninginnedagen bleven in de praktijk nog vooral kinderfeesten. Voor de Volksfeesten ging toch de voorkeur uit naar begin september, om de Eemnesser bevolking te binden en publiek van buiten te trekken.
Eemnes staat in de omgeving bekend om zijn gezellige Koninginne-, c.q. Koningsdagen en Feestweken. Dat heeft een lange traditie. Al in 1920 uitte een Hilversummer in de Gooi- en Eemlander zijn ongenoegen over het onvermogen van Hilversum om volksfeesten te organiseren, terwijl kleine dorpen als Laren en Eemnes dit wel lukte. Alom trokken de muziekconcoursen van Fanfarecorps “De Eendracht” in 1928 en 1931 de aandacht met een grote toeloop uit de omgeving. Het Volksfeest ter gelegenheid van ‘600 Jaar stadsrechten Eemnes’ in 1951 paste in een traditie van allegorische optochten, het ringsteken met sjezen en op paarden en het inmiddels legendarische tonnetjesteken. Aan paarden – overigens nog steeds – geen gebrek. Het was een feest dat grote indruk maakte.
(Eerder verschenen in De Rotonde 2013, nr. 12; marginaal aangepast.)
Burgemeester Fien de Leeuw-Mertens schept het zand op de wortels (Ontleend aan Laarder Courant “De Bel”, fotograaf onbekend).
Eemnes had een Beatrixboom
Druk met napluizen van oude kranten, vind je nog wel eens een bijvangst, wat anders dan je zoekt. We hebben in Eemnes nog steeds de inmiddels kolossale Juliana- en Bernhardbomen en een paar weken voordat dit geschreven werd is de Koningslinde geplant bij de Noordersingel. Maar wie weet nog dat we een heuse Beatrixboom hadden? Door een krantenknipsel van 4 februari 1988 kwam ik een paar weken geleden te weten, dat burgemeester mevrouw De Leeuw-Mertens op 2 februari van dat jaar naar aanleiding van de 50e verjaardag van koningin Beatrix, op verzoek van de nationale Confederatie Oranjeverenigingen, een linde heeft geplant op de Braadkamp. Op bijgaande foto schept zij tussen de buien van die dag door het plantgat vol. De boom stond ongeveer tegenover Braadkamp 2. Op Koninginnedag daarna zou een herinneringsplaquette worden geplaatst en een gedenkpenning worden uitgegeven.
In argeloosheid was nog de gedachte dat de linden verdwenen waren met de laatste herinrichting van het plein. Navraag bij de ‘buurman’ van de boom, Wim Hilhorst, leverde toch een wat ander verhaal op. Hij herinnerde zich dat er een hekje om de boom stond met een plaquette of letter. De linden werden echter zo’n tien jaar geleden verwijderd. Er bleken op zeker moment allemaal dode hommels onder te liggen. Ze zouden niet tegen de lindehoning hebben gekund. Linden geven overigens ook nogal veel ‘plak’ af in een bepaalde periode en dat is natuurlijk niet leuk voor eronder geparkeerde auto’s. Er kwamen bruine beuken op het plein, die volgens Hilhorst al te oud waren om te verplaatsen en zienderogen achteruit gingen. Kortom, hoe het ook zij de Beatrixboom is geruisloos verdwenen. Het is te hopen dat de Koningslinde een langer leven is beschoren, evenals de Noordse esdoorns op het plein.
(Eerder verschenen in De Rotonde 2013, nr. 10; aangepast.)
Schoolklas van “de School met den Bijbel” te Eemnes in 1910 (coll. HKE).
Geredde klassenfoto uit 1910
Bijgaande foto heeft wel een heel bijzondere geschiedenis. Dit exemplaar werd ons geschonken door iemand in Maarssen die hem vond in het oud papier van de milieustraat aldaar. Vandaar ook waarschijnlijk de beschadigingen. Veel oude foto’s zijn dit lot beschoren. De kleinkinderen weten niet meer wie de mensen voorstellen en dat wat een eeuw is bewaard verdwijnt in de container. In veel oude fotoalbums, die vaak een tijdsbeeld registreren, zijn helaas geen namen bijgeschreven, zodat niemand er in de familie wat mee kan, als ze dat zouden willen. Mocht u voor de keus staan om een (heel) oud familiealbum of zomaar foto’s weg te doen, denk dan ook eens aan een historische vereniging die er misschien nog wat mee kan.
Deze foto heeft een ‘zusje’, waardoor we konden vaststellen wanneer hij is genomen. Die foto staat in Eemnes in oude Ansichten, deel 1 van 1974 en in de gecombineerde uitgave met deel 2 van 1986. Beide zijn van 1910. De plaats van de onderwijzers is omgewisseld en de groep kinderen is een andere. Hier staat links Juffrouw Starkenburg en rechts hoofdmeester Leebeek. We hebben geen idee wie de kinderen op deze foto zijn. We hopen dat er nog een familie een foto heeft met een aantal namen. Misschien is de foto minder beschadigd, zodat we een mooie scan daarvan mogen maken. Elke reactie met informatie is welkom.
(Eerder verschenen in De Rotonde 2013, nr. 4; aangepast.)